oryginały dostępne na miejscu

Kroniki Publicznych Szkół Powszechnych 
funkcjonujących w okresie międzywojennym w Szczuczynie
	

	Kroniki dwóch szkół powszechnych – Polskiej i Żydowskiej funkcjonujących w Szczuczynie w okresie międzywojennym przekazał w 2015 r. do Szczuczyńskiej Biblioteki nieżyjący już niestety Pan Marian Mikołaj Jonkajtys. Zawarty jest w nich unikatowy materiał źródłowy na temat działalności tych szkół, wpisujących się bardzo mocno w życie społeczne ówczesnego Szczuczyna. 
	 Rękopisy: „Kronika 7 klasowej publicznej szkoły [Nr 1] im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczuczynie – Białostockim. Zaczęta od dn. 1 września 1932 roku” i Kronika Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 2 w Szczuczynie są w całości niezwykle wartościowym źródłem historycznym. Stanową one, bowiem odbicie stanu wiedzy i świadomości kolejnych Kierowników wyżej wymienionych szkół na temat nie tylko ich funkcjonowania, na co dzień, ale też zaangażowania i uczestnictwa w życiu społecznym miasta i regionu. Autorzy wpisów z autopsji opisują ówczesną rzeczywistość w tym relacje polsko żydowskie.
Oprócz cennych informacji na temat działalności szkół, rękopisy zawierają niezmiernie bogaty i wartościowy materiał źródłowy na temat funkcjonowania ówczesnego wielowyznaniowego małego polskiego miasteczka w strefie przygranicznej. Czytelnik znajdzie w nich m.in. informacje na temat: przenikania kultur i religii (np. spektakli teatralnych w języku polskim i hebrajskim, chodzenia do kościoła czy synagogi); obchodów świąt żydowskich, katolickich i państwowych; wyborów Burmistrza, do Rady Miejskiej, Sejmu i Senatu; wypędzenia Niemców w 1918 r.; wkroczenia bolszewików w 1920 r.; zajęcia Szczuczyna przez wojska niemieckie, a następnie sowieckie w 1939 r.; działalności szkoły w czasie okupacji sowieckiej 1939/40; znajduje się tam również spis ulic z ich ówczesnymi nazwami. Ponadto kroniki zawiera również interesujące in-formacje dotyczące życia codziennego i towarzyskiego mieszkańców, ale też pożarów, morderstw czy samobójstw. Wartość tego materiału źródłowego jest tym bardziej cenna wręcz unikatowa, gdyż powstał on na podstawie obserwacji i doświadczeń osób dokonujących kolejnych wpisów do kronik.
	„Kronika 7 klasowej publicznej szkoły [Nr 1] im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczuczynie – Białostockim. Zaczęta od dn. 1 września 1932 roku” kronika ma wymiary 222x350 mm, oprawiony jest w twardą grubą tekturę, oklejoną z zewnątrz papierowym materiałem pokryciowym w kolorze sepii. Na środku przedniej okładki znajduje się jasna prostokątna kartka (127x98 mm) o nierównych krawędziach boków z tytułem „Kronika 7 klasowej publicznej szkoły im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczuczynie – Białostockim. Zaczęta od dn. 1 września 1932 roku”. W rękopisie zarówno z przodu jak i z tyłu jest tzw. wyklejka koloru szarego, z tyłu niekompletna (brak wolnej kartki). U góry, na wyklejce wewnętrznej strony przed-niej okładki znajduje się odręczna notatka autorstwa Mariana Mikołaja Jonkajtysa syna autora kroniki Maksyma Feliksa Jonkajtysa datowana „lato 2001 r.” Kronika, zgodnie z paginacją i znajdującą się na jej ostatniej stronie odręczną notatką „Księga niniejsza zawiera 184/sto osiemdziesiąt cztery/stronnice” potwierdzoną pieczęcią treści „Kierownik Szkoły” i czytelnym podpisem założyciela i autora tego rękopisu Maksyma Jonkajtysa, powinna zawierać 92 karty, czyli 184 strony. Brak jest niezapisanych kart: 30, 87, 88, 89 i 90 zostały one wycięte lub wyrwane i zapewne posłużyły do sporządzenia innych zapisów. Obecnie kronika zawiera 87 dwustronnie paginowanych zszytych kart (174 strony) w jedną linię (33 linie na stronie). Sam tekst rękopisu obejmuje 26 paginowanych kart, z których ostatnia karta zapisana jest do połowy jednostronnie. Na zewnętrznej stronie każdej zapisanej karty wyznaczono 50 mm margines.
Kronikę, co potwierdził Marian M. Jonkajtys przekazując ją do zbiorów archiwum szczuczyńskiej biblioteki, założył i wpisów w niej dokonywał jego ojciec – M. F. Jonkajtys Kierownik Szkoły Powszechnej Nr 1 w Szczuczynie. Świadczy o tym również jednolity charakter pisma wszystkich not zawartych w kronice, identyczny jak podpisy Kierownika Szkoły. 
Najprawdopodobniej kronika powstawała na bieżąco. Świadczą o tym noty zapisane niedbałą trudno czytelną, ale wyrobioną kursywą ze skreśleniami i dopiskami – uzupełnieniami autora. Poza tym zapisy prowadzone są chronologicznie jedne pod drugim bez zachowania odstępów. Nie wykluczam jednak możliwości uzupełniania rękopisu ze wcześniej powstałych materiałów szczególnie, jeżeli chodzi o niektóre listy absolwentów szkoły, które zapisane zostały estetycznie – zdobioną kaligrafią.
Fakty opisane w kronice ilustrowane, są wklejonymi zdjęciami (27 sztuk). Do każdego zdjęcia autor kroniki sporządził często rozwiniętą informację. 
Kronika Szkoły Powszechnej Nr 1 w Szczuczynie, rozpoczyna się od roku szkolnego 1932/33, następnie opisane są chronologicznie wydarzenia i fakty nie tylko z życia szkoły do końca roku szkolnego 1937/38. Każdy następny rok szkolny wyodrębniony jest od nowej strony, a jego nagłówek wyróżniony większymi literami. 
„Kronika 7 klasowej publicznej szkoły [Nr 1] im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczuczynie – Białostockim…” zachowała się w porównaniu z kroniką Nr 2 w dość przyzwoitym stanie: ze-rwany jest całkowicie z jednej strony materiał łączący na grzbiecie okładzinówki – oprawy przednią i tylną, trzymają się one razem tylko dzięki całym taśmom łączącym oprawę z blokiem kroniki – jej środkiem, dzięki czemu karty są zszyte w całość, tylko kilka, to luźne pojedyncze kartki ułożone zgodnie z paginacją (szczęśliwie żadna nie zaginęła); na oprawach widać drobne ubytki papierowego materiału pokryciowego; z 27 wklejonych do kroniki zdjęć tylko cztery są uszkodzone, ale czytelne, reszta zachowała się wręcz w bardzo dobrym stanie (część z lekkimi przebarwieniami na krawędziach); w najgorszym stanie są karty ze zdjęciami – niezszyte z porozdzieranymi krawędziami (skutek częstego oglądania i najprawdopodobniej nieodpowiedzialnego kopiowania).  
Stan rękopisu wskazuje, że był on przechowywany w dość dobrych warunkach, a jego uszkodzenia wynikają z wieku i częstej eksploatacji.


Kronika Nr. 1..pdf

PL_2028/01/01/001/160450-thumbnail_Kronika Nr. 1..png

thumbnail_Kronika Nr. 1..png

JEDNOSTKA ARCHIWALNA o nazwie 001 Kronika VII klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczuczynie - Białostockim

Ścieżka rekordu

Dane podstawowe

Plik załączony do rekordu