oryginały dostępne na miejscu

Kroniki Publicznych Szkół Powszechnych funkcjonujących w okresie międzywojennym w Szczuczynie
	
	Kroniki dwóch szkół powszechnych – Polskiej i Żydowskiej funkcjonujących w Szczuczynie w okresie międzywojennym przekazał w 2015 r. do Szczuczyńskiej Biblioteki nieżyjący już niestety Pan Marian Mikołaj Jonkajtys. Zawarty jest w nich unikatowy materiał źródłowy na temat działalności tych szkół, wpisujących się bardzo mocno w życie społeczne ówczesnego Szczuczyna. 
	 Rękopisy: „Kronika 7 klasowej publicznej szkoły [Nr 1] im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczuczynie – Białostockim. Zaczęta od dn. 1 września 1932 roku” 
i Kronika Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 2 w Szczuczynie są w całości niezwykle wartościowym źródłem historycznym. Stanową one, bowiem odbicie stanu wiedzy 
i świadomości kolejnych Kierowników wyżej wymienionych szkół na temat nie tylko ich funkcjonowania, na co dzień, ale też zaangażowania i uczestnictwa w życiu społecznym miasta i regionu. Autorzy wpisów z autopsji opisują ówczesną rzeczywistość w tym relacje polsko żydowskie.
Oprócz cennych informacji na temat działalności szkół, rękopisy zawierają niezmiernie bogaty i wartościowy materiał źródłowy na temat funkcjonowania ówczesnego wielowyznaniowego małego polskiego miasteczka w strefie przygranicznej. Czytelnik znajdzie w nich m.in. informacje na temat: przenikania kultur i religii (np. spektakli teatralnych w języku polskim i hebrajskim, chodzenia do kościoła czy synagogi); obchodów świąt żydowskich, katolickich i państwowych; wyborów Burmistrza, do Rady Miejskiej, Sejmu i Senatu; wypędzenia Niemców w 1918 r.; wkroczenia bolszewików w 1920 r.; zajęcia Szczuczyna przez wojska niemieckie, a następnie sowieckie w 1939 r.; działalności szkoły w czasie okupacji sowieckiej 1939/40; znajduje się tam również spis ulic z ich ówczesnymi nazwami. Ponadto kroniki zawiera również interesujące informacje dotyczące życia codziennego i towarzyskiego mieszkańców, ale też pożarów, morderstw czy samobójstw. Wartość tego materiału źródłowego jest tym bardziej cenna wręcz unikatowa, gdyż powstał on na podstawie obserwacji i doświadczeń osób dokonujących kolejnych wpisów 
do kronik.
	Kronika Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 2 ma wymiary 204x337 mm, oprawiona jest w twardą grubą tekturę oklejoną z zewnątrz papierowym materiałem pokryciowym koloru czarnego (na wewnętrznych stronach okładek, taki sam papier jak w całości). Zawiera ona 
92 zszyte karty (184 strony) w jedną linię (32 linie na stronie). Na wszystkich kartach znajdują się znaki wodne z treścią na okręgu „AKC. TOW. MIRKÓW”, i głową tygrysa w środku. Paginowanych/numerowanych dwustronnie kart jest 81, 82 karta paginowana 
jest jednostronnie. Sam tekst rękopisu obejmuje 82 paginowane karty, z których ostatnia karta paginowana i zapisana jest prawie cała jednostronnie. Karta 46 – strony 95 i 96 są paginowane, ale niezapisane. Na lewym boku praktycznie wszystkich zapisanych stron wydzielono około 40 mm margines (brak marginesu od 97 do 105 strony). 
Na marginesie znajdują się nagłówki poszczególnych informacji zawartych w kronice. 
Zakładam, że kronikę prowadzili – wpisów dokonywali kolejni Kierownicy Szkoły: Wolf Bergstein, Salomea Zemelowa, Jan Baczewski, Tadeusz Czaykowski. Świadczą o tym różne charaktery pisma, not zawartych w rękopisie, od wyraźnej wyrobionej kaligrafii po słabo czytelną niedbałą kursywę. Założenie potwierdza również fakt, że zmiany charakteru pisma pokrywają się ze zmianą na stanowisku Kierownika. 
Najprawdopodobniej duże fragmenty kroniki pisane była z wcześniej zrobionych notatek i zapisków. Świadczy o tym wyrobione, wyraźne kaligraficzne pismo, praktycznie bez skreśleń z kilkoma zaledwie poprawkami oraz fakt, że w starannie, chronologicznie prowadzonym rękopisie znajdują się informacje zapisane – dopisane, innym kolorem, niedbale i nie chronologicznie lub puste miejsca zostawione do uzupełnienia. 
Fakty opisane w kronice ilustrowane, są wklejonymi zdjęciami (41 sztuk) i zaproszeniem na wręczenie sztandaru szkole (1). Pod większością zdjęć autorzy kroniki zamieścił informację na ich temat. Rękopis zaczyna się od krótkiego zarysu dziejów szkoły powszechnej Nr 2 
w Szczuczynie, które według autora tej części kroniki biorą swój początek w 1864 r. Następnie opisane są wydarzenia i fakty nie tylko z życia szkoły od roku szkolnego 1918/19 do 1939/40. Nagłówki kolejnych lat szkolnych nie są wyodrębniane od nowej strony, wyróżniają się podkreśleniem i większymi literami. 
Ostatnie dwie strony tekstu, zapisane są bardzo niedbałą słabo czytelną i chaotyczną kursywą. Kilka ostatnich linijek zapisanych ołówkiem opisuje fakt wkroczenia po raz drugi do Szczuczyna 23 czerwca 1941 r. wojsk niemieckich.
Kronika Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 2 w Szczuczynie zachowała się w bardzo złym – krytycznym wręcz stanie: praktycznie brak jest materiału łączącego okładzinówki 
– oprawy przednią i tylną na grzbiecie, trzymają się one razem tylko dzięki użytej współcześnie taśmie dwustronnej, która nieprofesjonalnie i mało estetycznie, (ale jednak) zabezpiecza kronikę na grzbiecie; z dużej części przedniej oprawy zerwany jest papierowy materiał pokryciowy, widać też na okładkach wyraźne ślady bytności szkodników; pozrywane są taśmy łączące oprawę z blokiem kroniki – jej środkiem, co spowodowało, że karty nie są zszyte w całość, a duża ich część to luźne pojedyncze kartki ułożone zgodnie z paginacją (szczęśliwie żadna nie zaginęła). Stan rękopisu wskazuje, że był on przechowywany w różnych, często niesprzyjających jego zachowaniu warunkach. Wilgoć i wyraźne ślady zalania rękopisu spowodowały, że fragmenty tekstu i duża część wklejonych zdjęć uległa częściowemu uszkodzeniu i są praktycznie nieczytelne (szczególnie zdjęcia). 

Kronika nr 2.pdf

PL_2028/01/01/002/160473-thumbnail_Kronika nr 2.png

thumbnail_Kronika nr 2.png

JEDNOSTKA ARCHIWALNA o nazwie 002 Kronika Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 2 w Szczuczynie

Ścieżka rekordu

Dane podstawowe

Plik załączony do rekordu